Tương giao trong vị thế chênh lệch
Nhưng có một hình thức Tương Giao khác, đó là, một bên có vị thế cao hơn bên kia; như giữa cha và con, người già và người trẻ, chồng và vợ, người cai trị và người bị trị. Những quan hệ này cũng khác biệt nhau, ý tôi là, Tương Giao giữa cha mẹ và con cái không giống như giữa người cai trị và người bị trị, cũng vậy, người cha đối với người con cũng khác người con đối với người cha, chồng đối với vợ cũng khác vợ đối với chồng; bởi vì công việc, nên tài năng, của mỗi nhân vật trong số này là khác nhau, và do đó những nguyên cớ của Tương Giao cũng khác nhau; bản thân các cảm giác và trạng thái Tương Giao cũng theo đó mà khác nhau. Và người ta không gặt hái được cùng một điều từ đối phương, thực tế người ta cũng không nên tìm kiếm chúng; nhưng, khi trẻ em đối xử với cha mẹ theo cách chúng nên đối xử với những người sinh ra chúng, cũng như cha mẹ đối với con trai họ như cách người ta nên đối xử với con cái, thì Tương Giao giữa các bên sẽ bền vững và hợp tình hợp lý. Thêm nữa, tình cảm nên ở một tỷ lệ thích hợp trong tất cả các Tương Giao không ngang bằng, vd: giữa cấp trên và cấp dưới; ý tôi là, người tốt hơn, hoặc hữu ích hơn, v.v… nên được yêu nhiều hơn là họ yêu, bởi vì khi tình yêu tỉ lệ với giá trị của các bên thì sự cân bằng theo nghĩa nào đó được đảm bảo, điều được cho là một điều kiện tiên quyết của Tương Giao. (Tuy nhiên, phải nhớ rằng những gì cân bằng không nằm trong trường hợp tương tự như đối với Công Chính và Tương Giao. Đối với Công Chính, xét một cách nghiêm ngặt, sự bình đẳng về tính tỉ lệ của giá trị đứng thứ nhất còn sự bình đẳng về định lượng đứng thứ hai; trong khi ở Tương Giao, điều này hoàn toàn ngược lại.)
[1159a] Và việc sự cân bằng là điều kiện tiên quyết được thể hiện rõ ràng bằng sự xuất hiện của một khác biệt lớn về Đức hạnh hay đồi bại,hoặc sự thịnh vượng, hoặc một cái gì khác: trong trường hợp này,mọi người không còn là bạn nữa, và họ thậm chí cũng không còn cảm thấy họ nên là bạn nữa. Sự minh họa rõ ràng nhất có lẽ là trường hợp của các vị thần, bởi vì họ vượt trội nhất trong tất cả những điều tốt đẹp. Cũng rõ ràng không kém là trong trường hợp của các vị vua, những người thấp kém hơn họ rất nhiều không cảm thấy có quyền làm bạn với họ; những người thấp kém hơn cũng không muốn làm bạn với những người thông thái nhất. Tất nhiên,trong những trường hợp như vậy, việc cố gắng xác định xem đến điểm nào thì họ còn có thể làm bạn là không thể: vì bạn có thể bỏ đi nhiều điểm đồng thuận và Tương Giao vẫn tồn tại; nhưng khi một trong các bên đã rất khác biệt (như một vị thần với con người),Tương Giao không thể tiếp tục tồn tại được nữa.Điều này đã tạo cơ hội cho một hoài nghi, liệu bạn bè có muốn những điều tốt đẹp nhất cho bạn của họ hay không, để bạn trở thành những vị thần; bởi vì, trong trường hợp điều ước được thực hiện, họ sẽ không còn những người đó làm bạn bè, và thực tế cũng không có những thứ tốt mà họ đã từng có, vì bạn bè chính là những thứ tốt ấy. Nếu người ta nói rất đúng rằng một người bạn mong muốn cho bạn mình những điều tốt đẹp vì lợi ích của người đó,thì phải hiểu rằng sao cho bạn vẫn như bạn bây giờ: nghĩa là anh ta sẽ chúc bạn mình những điều tốt đẹp nhất trong khả năng của một con người: mà có lẽ không phải là tất cả, bởi vì mỗi người đều mong muốn điều tốt cho bản thân mình.
(Còn tiếp)
