CÔNG CHỨC (TIẾP)
Nếu tôi hiểu bạn đúng, Giannozzo, bạn cho rằng tinh thần cao quý và nguy nga sẽ luôn có ý nghĩa hơn và nhiều giá trị của một tính khí can đảm hơn bất kỳ nguyện vọng hay ước muốn khác của con người hữu tận. Tôi thấy rằng mục đích đầu tiên của bạn là biết tự đầy đủ/ tự túc, một quyết tâm có giá trị và thích hợp đối với một tinh thần tráng lệ, để sống mà không cần bất cứ người nào khác, để hài lòng với điều vận may ban cho ta. Đây là một vài người tôi cảm nhận bạn trách mắng hợp lý, người nghĩ nó là sự vĩ đại và phóng khoáng của tinh thần để thực hiện mọi việc khó khăn và gian khổ, mọi loại của lao động cực nhọc và đau khổ để dành được quyền lực hơn người công dân khác. Nơi đây hầu như rất ít người như vậy trong chính đất nước họ cũng như trong đất nước khác. Đã nổi lên trong sự tự do xa xưa của hầu hết thành phố của chúng ta và bị lấp đầy với sự chán ghét cay đắng chống lại bất kỳ loại nào của sự chuyên chế, họ không hài lòng với tự do chung cho tất cả, mà mong muốn nhiều tự do và đặc quyền hơn bất kỳ ai khác. Nhất định, Giannozzo, nếu một người giữ ý định này trong đầu: muốn một vị trí giữa những thẩm phán, hay người hướng dẫn công vụ, không phải bởi anh ước muốn và hi vọng để xứng đáng với sự tuyên dương và sự nhớ ơn của những con người tốt mà bởi anh ta nóng lòng với chỉ một ham muốn thái quá để định quy tắc và được vâng phục, tôi đồng ý với anh rằng người đó một người đáng bị kết án nhiều. Anh ta sẽ như anh nói, chứng tỏ bản thân là bất cứ điều gì khác chứ không phải người công dân tốt.
Giống bạn, tôi sẽ nói rằng một người công dân tốt yêu mến sự thanh bình, mà không nhiều sự tĩnh lặng cho bản thân hơn những người tốt khác. Anh vui thích trong sự thư nhàn cá nhân, nhưng không vô tâm về đồng bào cho bằng xem họ như chính bản thân mình. Anh muốn sự thống nhất, êm đềm và hòa bình, bình yên trong bản thân anh, mà còn nhiều hơn thế cho đất nước và cho nền cộng hòa.
Những thứ tốt này, hơn nữa không thể được duy trì nếu con người thịnh vượng hay con người thông thái hay con người cao quý tìm kiếm nhiều quyền lực hơn những công dân khác- người cũng tự do mà ít may mắn hơn. Chưa từng có việc những nền cộng hòa được duy trì nếu mọi công dân tốt chỉ hài lòng với sự thư nhàn tư nhân. Người hiền nói rằng công dân tốt nên thực hiện chăm lo cho nền cộng hòa và gánh vác công việc khó nhọc và nhiệm vụ của đất nước họ, không bị lay chuyển bởi sự ngu dốt của con người, để khiến nền cộng hòa bình yên hơn nữa và duy trì sự tốt lành chung. Do vậy họ cũng tránh xa việc dâng hiến quyền lực đến cho sự đồi bại, người thông qua sự khác biệt với điều tốt và qua chính sự không trung thực, mong muốn sớm làm hư hỏng, lầm đường mọi kế hoạch, làm xói mòn cả sự tốt lành của xã hội lẫn tư nhân.
Vậy bạn cũng nhìn nhận, Giannozzo, rằng quyết tâm đáng ngưỡng mộ là tạo danh dự cá nhân thành nguyên tắc độc nhất trong cuộc đời, mặc dầu cao quý và hào phóng tự thân, có thể vẫn không là hướng dẫn thích hợp cho tinh thần háo hức để tìm kiếm thanh danh. Danh tiếng được sinh ra không phải trong sự bình yên tư nhân mà trong hành động xã hội. Danh tiếng bắt nguồn từ hội trường công cộng, sự nổi tiếng là được nuôi dưỡng bưởi tiếng nói và nhận định của nhiều người, của danh dự và giữa những con người. Danh tiếng trốn thoát khỏi mọi điểm hiu quạnh và từ việc lẩn trốn để mà cư ngụ sung sướng trong phạm vi của nơi đông đúc, được tập trung và kỷ niệm, nơi cái tên được tỏa sáng và chói lọi, cái tên của người với mồ hôi của khó nhọc và siêng năng vất vả cho những mục đích cao quý, đã lên kế hoạch giúp bản thân thoát khỏi sự im lặng và tăm tối, thoát khỏi sự ngu dốt và sự đồi bại. Vì những lý do này tôi chưa bao giờ cảm thấy rằng người ta chỉ nên đặt mục tiêu tìm kiếm, bằng phương tiện của những công việc đáng ca ngơi và sự nghiên cứu, mà còn bằng một lòng thành kính và cẩn trọng tham gia những hành vi tốt, để dành sự thiện ý của những công dân đáng kính trọng và có giáo dục tốt. Tôi không gọi là nô lệ khi làm đúng nghĩa vụ; không nghi ngờ gì, rằng đây luôn là nghĩa vụ của người trẻ: tôn kính người lớn và hăm hở tìm kiếm giữa họ cho cùng danh tiếng và chân giá trị mà bởi cùng những thứ đó người lớn tự họ tận hưởng sự yêu mến và sự tôn kính. Tôi cũng không gọi là “sự thèm khát quyền lực” nếu một người biểu hiện nhiều sự chăm lo và quan tâm trong việc làm những thứ khó khăn và vinh quang, bởi những thứ này là con đường dẫn tới danh dự và danh tiếng. Có lẽ là bởi vì bây giờ trên nước ta không cơ quan công nào mà dường như đối với bạn tâm trí bị rối loạn và tinh thần lệ thuộc mà do đó bạn có thể nghiêm khắc kết án bất kỳ ai muốn ghi danh vào trong số đó, giữa những người không tốt mà hơn thế là những công dân đê hèn nhất.
Song điều này là khao khát của bản thân tôi, rằng nhiều nhường nào nếu tôi có thể giành được danh tiếng và thiện ý, và đứng vinh dự trong tình yêu mến, trang hoàng với sự chuyên cần và sự tôn kính của đồng bào trong đất nước tôi, tôi không bao giờ lảng tránh điều này, Giannozzo, cũng không sợ hãi sự hằn thù tôi có thể mắc phải từ phía vài công dân xấu và đồi bại. Thậm chí nơi đó là cần thiết để đối phó với họ, thỉnh thoảng với tính ngặt nghèo nguy kịch, tôi sẽ coi điều này là một hành vi đạo nghĩa để nhổ bật rễ và phá hủy những tên trộm và mọi tên lưu manh và loại trừ mọi ngọn lửa cuối cùng của sự tham lam hỗn loạn, thậm chí giữa những người bà con của tôi. Như điều này không mở ra với chúng ta trong hiện tại, vậy nên hãy để chúng ta dừng theo đuổi nó; tôi không nói với bạn rằng nó là ít giá trị, bởi tôi tiếp tục quý trọng danh tiếng và danh dự trên bất kỳ sự tốt lành của vận may nào khác. Tuy nhiên, hãy để chúng ta thôi theo đuổi, với khao khát bản thân, công việc mà sự ép buộc của hoàn cảnh khiến cố gắng của chúng ta vô hiệu. Để chúng ta tiến lên bởi sự dạy bảo của bạn và chờ lý do khi có lẽ sự kiên nhẫn và sự điều độ của chúng ta sẽ nhận một vài sự đền bù. Khi sự không công bằng và sự giận dữ của ý chí bệnh tật, sự không điều độ của những kẻ thù, người vẫn vượt mọi giới hạn của sự hung hãn và lăng mạ của họ hướng tới chúng ta sẽ có lẽ, bởi sự công bằng của trời, được thưởng công với một vài sự báo thù hợp lý và xứng đáng. Trong hoàn cản hiện tại của ta, Ba và Ca, để chúng ta chỉ cố gắng dành một vài sự khen ngợi và danh tiếng bởi sự xuất sắc của chúng ta, sự nhiệt huyết và kỹ năng và vậy đó là sự chuẩn bị của chính chúng ta cho việc phục vụ nền cộng hòa hay đất nước. Khi thời gian tới, chúng ta có thể chứng minh bản thân như người mà Giannozzo, và người thông thái khác và những người già điều độ có lẽ không nghĩ rằng chúng ta không xứng đáng để nhận danh dự ở một vị trí cao trong đời sống công cộng.
Giannozzo: Ở đây, tôi đã có bạn, bạn trẻ. Do đó tôi hi vọng bạn sẽ làm, và do đó bạn sẽ dành được và duy trì một cái tên của một vài danh hiệu. Mà để tôi khắc sâu vào bạn một lần nữa rằng người ta phải không bao giờ- tôi không nói vì mục đích danh dự, vì danh dự có lẽ dẫn một người tới việc từ bỏ nhiều thứ, mà cho lợi ích của chỉ huy người khác- không bao giờ dừng đặt quy tắc lên bản thân. Không bỏ rơi mối bận tâm cá nhân để điều hành công việc công. Tôi nhắc lại bạn điều này, bởi nếu một người nhận thấy anh thiếu thốn những thứ anh cần trong nhà, anh sẽ vẫn tìm thấy ít ở ngoài; cũng không phải với quyền lực công anh bù lại được sự cần thiết cá nhân . Danh dự công cộng sẽ không nuôi dưỡng gia đình, cẩn trọng và siêng năng trong việc thực hiện trách vụ nội chợ như bạn phải, nhưng đối với vấn đề cộng hòa thì giúp đỡ, không phải bất cứ ước vọng và sự kiêu hãnh có lẽ mời gọi, mà điều gì lương tâm và lòng biết ơn của người đồng bào kêu gọi.
Anh đã đưa cho chúng ta một ý tưởng minh bạch, về điều chúng ta nên làm. Và vậy chúng ta sẽ thực hiện nó. Tuy nhiên, nói chúng tôi biết, bạn có nêu tên bốn nhu cầu tư nhân và sự cần thiết thuộc gia đình: Gia đình và thịnh vượng bên trong nhà, danh dự và bạn bè bên ngoài, giờ điều nào trong số đó là thân mến nhất trong tim bạn?
Bởi tự nhiên, tình yêu và lòng hiếu thảo làm gia đình trở lên thân mến nhất với tôi. Và để quản lý gia đình bạn phải có của cải; và để duy trì gia đình và của cải, bạn bè là cần thiết. Với họ bạn có thể hỏi ý kiến bàn bạc khi bạn phải tránh hay là phải chịu đựng được và vượt qua sự bất hạnh. Và để hưởng thụ của cải, gia đình và tình thân hữu với bạn bè, cần thiết là nắm giữ vài vị trí và thực hành uy quyền đáng kính trọng.
(Còn nữa)
