Tài sản và Nghệ thuật làm giàu
Bây giờ ta hãy tìm hiểu một cách tổng quát về tài sản, và nghệ thuật tích luỹ tài sản cũng theo phương thức phân tích và truy nguyên [từ các phần tử tới cái tổng thể và từ sự phát triển từ đầu cho đến kết quả cuối cùng], vì theo người xưa một người lao động cũng được xem là một phần của tài sản.
Câu hỏi đầu tiên là có phải nghệ thuật tích luỹ tài sản [làm giàu] cũng giống như nghệ thuật quản trị gia đình, hay chỉ là một phần của nghệ thuật này, hay chỉ là phương tiện. Nếu là phương tiện, thì nó có giống như [quan hệ] giữa kỹ thuật làm ra con thoi làm phương tiện cho kỹ thuật dệt vải, hay [quan hệ] giữa nghệ thuật đúc đồng làm phương tiện cho nghệ thuật tạc tượng. Hai kỹ nghệ này không giống nhau; một đằng là tạo ra dụng cụ [công cụ lao động], và một đằng là tạo ra vật liệu [đối tượng lao động]. Vật liệu, tôi muốn nói đến ở đây, là sản phẩm được tạo ra từ một công việc, như vậy, sợi len đối với người thợ dệt là vật liệu làm nên vải, và đồng đối với người thợ đúc tượng cũng như vậy. Đến đây ta thấy rõ ràng là nghệ thuật quản trị hộ gia đình và nghệ thuật tích luỹ tài sản là hai nghệ thuật khác nhau, vì một đằng là sử dụng vật chất đã được đằng kia tích luỹ.
Nhưng câu hỏi nghệ thuật làm giàu [nếu không phải là nghệ thuật quản trị hộ gia đình] có phải là một phần của nghệ thuật này hay không, hay hoàn toàn khác, lại đưa đến một câu hỏi khác. Nếu người chịu trách nhiệm đi thu thập tài sản và của cải phải nghiên cứu xem có thể lấy về từ những nguồn khác nhau, thí dụ như từ nông nghiệp, và từ việc bảo quản và cung cấp thực phẩm nói chung, thì ta có xem đó là một phần của nghệ thuật làm giàu hay không, hay là một loại nào khác nữa?
Thêm vào đó, có nhiều loại thực phẩm, và như thế có nhiều đời sống khác nhau của thú vật và con người. Tất cả đều cần có thực phẩm, và các loại thực phẩm khác nhau đưa đến cách sống khác nhau. Thú vật có loại sống theo bầy đàn, có loại sống đơn lẻ; cách sống như thế nào tuỳ theo khả năng tìm kiếm thực phẩm tốt nhất cho chúng, dù đó là loại ăn thịt, ăn rau, hay ăn tạp: và khả năng này là thói quen đã được thiên nhiên định trước để chúng có thể tìm được thực phẩm dễ dàng nhất. Nhưng, vì các loài khác nhau có những vị giác khác nhau, thành thử cùng một loại thực phẩm chưa chắc đã là loại mà tất cả các loài ưa thích; vì vậy, ngay trong các loài ăn thịt, hoặc ăn rau, lại chia thành nhiều loại khác nhau nữa.
Đời sống của con người cũng có những khác biệt lớn lao. Những kẻ lười lao động nhất là những kẻ chăn nuôi, sống một đời nhàn tản, và lấy thực phẩm từ những vật nuôi; vì bầy đàn vật nuôi của họ phải đi tìm những đồng cỏ để ăn, họ cũng buộc phải đi theo chúng, và vô hình trung tạo thành một loại nông trang di động.
Những người khác thì lại sinh sống bằng săn bắn; lại còn có những kẻ sống bằng nghề trộm cướp; những kẻ sống gần hồ ao, đầm lầy, hay biển cả mà có nhiều tôm cá thì làm ngư dân, và cũng có những người sống bằng săn bắn chim trời hay thú hoang dã.
Tuy nhiên, phần lớn người ta sống bằng hoa màu từ canh tác đất đai. Đó là hình thức kiếm sống phổ biến của những người mà sự siêng năng nảy sinh từ chính họ, và thực phẩm của họ không do trao đổi hay buôn bán với nhau, gồm có: Chăn thả gia súc, làm ruộng, ngư dân, thợ săn, hay cướp bóc.
Có những người tạo nên đời sống thoải mái hơn bằng cách phối hợp hai nghề với nhau, thêm vào những khiếm khuyết của nghề này bằng nghề khác: nếp sống du mục có thể cộng thêm nghề thảo khấu, nông dân có thể làm thêm nghề thợ săn. Ngoài ra còn có những cách thức phối hợp khác tuỳ theo nhu cầu con người đòi hỏi.
Tài sản, hiểu theo nghĩa những gì cần thiết cho sự sống, dường như đã được thiên nhiên cung ứng đầy đủ cho mọi người, từ khi mới sinh ra cho đến khi khôn lớn. Có những loài động vật mà thiên nhiên đã cung cấp đầy đủ thực phẩm cho chúng từ khi mới sinh ra đến khi chúng tự túc được như những loài côn trùng hoặc loài đẻ trứng; loài có vú cũng có đầy đủ thực phẩm dự trữ cho con cái của chúng qua sữa mẹ. Như vậy ta có thể suy ra rằng, sau khi có loài động vật, cây cỏ là thực phẩm của chúng, và các loài động vật được thuần hoá (gia súc) là thực phẩm của con người, còn các loài dã thú vừa được dùng làm thực phẩm vừa được dùng làm quần áo hay các dụng cụ khác. Vì thiên nhiên chẳng làm điều gì phí phạm và không trọn vẹn, ta phải suy ra rằng tất cả mọi loài động vật được tạo ra cho loài người sử dụng. Như vậy, ta cũng có thể suy diễn rằng “nghề” chiến tranh cũng là một nghệ thuật làm giàu giống như là nghề săn bắn để săn bắt các loài dã thú, và để bắt những người mà có chiều hướng bởi bản tính chịu quản lý nhưng lại không chịu phục tùng. Loại chiến tranh này được xem là chiến tranh công chính tự bản chất.
Trong các nghệ thuật làm giàu, có một loại được coi là một bộ phận tự nhiên của nghệ thuật quản trị hộ gia đình; đây là một nghệ thuật mà [qua đó] người quản trị gia đình phải sẵn sàng cung ứng hoặc tự bản thân cung cấp từ việc dự trữ những vật phẩm nhu yếu cho đời sống và hữu dụng cho cả gia đình hay quốc gia. Những vật phẩm nhu yếu này là của cải đích thực [của cải đích thực có kích thước giới hạn, nhằm phục vụ cho mục đích của cộng đồng]; số lượng của cải đích thực này (cần thiết cho đời sống tốt đẹp) không phải là vô giới hạn, dù Solon trong một bài thơ đã viết rằng: “Đối với con người chẳng có giới hạn nào là đủ cho việc thu thập của cải.” Nhưng có một giới hạn cố định cho những của cải cần thiết do nghệ thuật quản trị hộ gia đình mang lại, cũng giống như giới hạn cho các nghệ thuật khác, vì những dụng cụ dùng trong các nghệ thuật đều có giới hạn, không về kích thước thì cũng về số lượng, và của cải có thể được định nghĩa bằng số lượng các phương tiện sinh sống được sử dụng trong gia đình hoặc quốc gia. Và như vậy, ta thấy có một nghệ thuật tự nhiên của tích luỹ của cải và được người quản trị hộ gia đình hay nhà lãnh đạo một nước thực thi và điều gì là lý do của việc đó.
Liên quan tới tài sản, điều quan tâm đầu tiên là cái đi tới một cách tự nhiên. Giờ trong tiến trình tự nhiên, nghề nông là trước nhất và sau đó là những kỹ nghệ tách sản phẩm của trái đất, việc khai khoáng và việc tương tự. Nông nghiệp đứng đầu tiên bởi sự công chính của nó; bởi nó không lấy bất cứ điều gì rời khỏi con người, hoặc với sự đồng ý của họ, như buôn bán và lính đánh thuê làm, hay chống lại ý chí của họ, như là nghệ thuật quân sự. Thêm nữa, nông nghiệp là tự nhiên, bởi tự nhiên mọi thứ có được phương tiện sinh sống từ mẹ của chúng, và con người có được nó từ đất. Thêm vào đó, nó cũng giúp mang tới một cách đáng kể sự can đảm; bởi nó không khiến cơ thể con người không được hoạt động như là những nghề mất tự do, mà nó trao cho họ khả năng dẫn tới một cuộc sống hít thở khí trờ và công việc nặng nhọc; thêm nữa nó khiến họ phiêu lưu chống lại kẻ thù, vì nông dân chỉ là những công dân mà tài sản nằm bên ngoài thành lũy công sự.
(Còn tiếp)
