|
Nghe bài viết
|
Đệ tử quy.
Đệ Tử Quy là sách của Nho gia, tuy là một quyển sách nhỏ nhưng có giá trị lớn trong sự giáo dục đạo lý làm người.
Đệ Tử Quy, dịch ra tiếng Việt thì Quy là khuôn phép, phép tắc, Đệ Tử bao gồm ba nghĩa: Đệ là người em, Tử là người con, Đệ Tử là người học trò. Như vậy nghĩa từ này là “phép tắc của người làm con, làm em, làm học trò”, ý nghĩa là “khuôn phép để trở thành người tốt”, theo các nghĩa trên thì bất cứ ai cũng đều có vai trò là người Đệ Tử, vậy Đệ Tử Quy dịch là “Đạo Làm Người” vừa ngắn gọn vừa đầy đủ ý nghĩa.
Tác phẩm này ban đầu có tên Huấn Mông Văn nghĩa là “bài văn dạy trẻ”, tác giả là tú tài Lý Dục Túc, viết khoảng đời vua Khang Hy triều Thanh, ông chọn lấy những điều Đức Thánh Khổng Tử dạy tại điều thứ sáu trong thiên Học Nhi, sách Luận Ngữ, chia làm bảy chương xuyên suốt nội dung sách. Thời gian sau, ông Giả Tồn Nhân biên tập tiếp và đổi tên sách là Đệ Tử Quy.
Xin mời Quý độc giả lắng nghe.
ĐỀ TỰA.
Sướng vui nhất không gì bằng niềm vui đọc sách
Cần gấp nhất chẳng gì bằng việc gấp dạy con.
NỘI DUNG CHÍNH:
Đạo Làm Người, Thánh nhân dạy, Trước “hiếu”, “kính”, Đến “cẩn”, “tín”, “Sống yêu thương”, “Kết bạn tốt”, Luôn cố gắng, “Chăm học hành”.
HIẾU VỚI CHA MẸ:
Cha mẹ gọi, Trả lời ngay, Cha mẹ bảo, Phải làm ngay.
Cha mẹ dạy, Phải lắng nghe, Cha mẹ mắng, Phải nhận lỗi.
Đi phải thưa, Về phải trình, Sống làm việc, Theo nguyên tắc.
Việc xấu nhỏ, Cũng không làm, Nếu cứ làm, Là hư hỏng.
Đồ vật nhỏ, Cũng không giấu, Nếu giấu riêng, Cha mẹ buồn.
Cha mẹ thích, Phục vụ đủ, Cha mẹ chê, Cẩn thận bỏ.
Thân thể đau, Cha mẹ lo, Đạo đức kém, Cha mẹ thẹn.
Cha mẹ thương, Dễ hiếu thuận, Cha mẹ ghét, Vẫn hiếu kính.
Cha mẹ lỗi, Khuyên thay đổi, Mặt phải tươi, Lời phải dịu.
Khuyên chưa được, Phải tìm cách, Khóc mà khuyên, Đánh không trách.
Cha mẹ bệnh, Lo thuốc thang, Luôn chăm sóc, Không lơ là.
Tang ba năm, Thường thương nhớ.
Tang đủ lễ, Lòng thành kính, Thờ khi mất, Như lúc còn.
KÍNH NGƯỜI LỚN .
Anh thương em, Em kính anh, Anh em hoà, Là có hiếu.
Xem nhẹ của, Thì không oán, Nhường nhịn nhau, Oán tan hết.
Khi ăn uống, Đi hoặc ngồi, Nhường người lớn, Ta theo sau.
Người lớn gọi, Ta gọi giúp, Không có người, Ta tới mau.
Kính bề trên, Không gọi tên, Với bề trên, Phải khiêm tốn.
Gặp trên đường, Lễ phép chào, Người không dặn, Ta kính tiễn.
Phải xuống ngựa, Phải xuống xe, Tiễn người đi, Hơn trăm bước.
Người lớn đứng, Ta khoan ngồi, Đợi người ngồi, Bảo ngồi theo.
Với người lớn, Tiếng nhỏ nhẹ, Đừng nhỏ quá, Nói vừa nghe.
Nhanh nhẹn tới, Chầm chậm lui, Khi nói chuyện, Chớ láo liên.
Kính chú bác, Giống mẹ cha, Anh chị họ, Như ruột rà.
SỐNG CẨN THẬN.
Già chóng tới, Quý thời gian, Sáng dậy sớm, Tối ngủ trễ.
Sáng rửa mặt, Và đánh răng, Vệ sinh xong, Rửa tay sạch .
Mũ đội ngay, Áo gài kỹ, Mang tất giày, Phải chỉnh tề.
Quần áo mũ, Để đúng chỗ, Chớ bày bừa, Kẻo bẩn dơ.
Áo quần sạch, Chớ xa hoa, Hợp bản thân, Tuỳ hoàn cảnh.
Đông cho ấm, Hè cho mát, Sáng hỏi thăm, Tối yên giấc.
Sống tiết độ, Bỏ xa xỉ.
Việc ăn uống, Không kén chọn, Ăn vừa đủ, Chớ quá no.
Tuổi còn trẻ, Cấm rượu bia, Khi uống say, Nhiều chuyện xấu.
Đi thong thả, Đứng thẳng ngay, Gặp nhau chào, Tình nồng ấm.
Chớ đạp cửa, Chớ dựa tường, Chớ ngồi dạng, Chớ rung đùi.
Mở mành cửa, Thật nhẹ nhàng, Chỗ quanh góc, Tránh đừng va.
Bưng vật rỗng, Như vật đầy, Vào nhà vắng, Như có người.
Làm chớ vội, Vội dễ sai, Chớ ngại khó, Chớ coi thường.
Chỗ tranh cãi, Chớ lân la, Chuyện nhảm nhí, Chớ hỏi qua.
Tới nhà ai, Phải gọi cửa, Khi vào nhà, Phải lên tiếng.
Người có hỏi, Thì xưng tên, Đừng nói ‘tôi’, Chẳng rõ ràng.
Dùng đồ người, Phải hỏi trước, Nếu không hỏi, Khác gì trộm.
Mượn đồ dùng, Trả đúng hẹn, Sau cần gấp, Mượn dễ dàng.
SỐNG UY TÍN.
Khi nói chuyện, Tín làm đầu, Lừa dối nhau, Chẳng nên đâu.
Nói nhiều lời, Không bằng ít, Nói sự thật, Không nịnh hót.
Lời xảo trá, Từ thô tục, Thói côn đồ, Đều phải bỏ.
Chưa thấy rõ, Chớ nói bừa, Chưa biết rõ, Chớ tuyên truyền.
Việc không hợp, Chớ nhận bừa, Nếu nhận bừa, Thành khó xử.
Nói thư thả, Lời rõ ràng, Không hấp tấp, Không mơ hồ.
Nghe tranh luận, Chuyện đúng sai, Chẳng liên quan, Đừng can dự.
Thấy người tốt, Học theo ngay, Dù kém xa, Dần theo kịp.
Thấy người xấu, Nhìn lại mình, Có thì sửa, Không thì tránh.
Đức với tài, Làm và học, Không bằng người, Tự cố gắng.
Quần áo mặc, Thức uống ăn, Dù kém người, Cũng chẳng buồn.
Nghe chê giận, Nghe khen vui, Bạn xấu đến, Bạn tốt lui.
Nghe khen sợ, Chê lại mừng, Nhiều bạn hiền, Đến chơi thân.
Vô ý phạm, Gọi là sai, Cố tình làm, Là tội ác.
Biết sửa lỗi, Không còn lỗi, Cố che giấu, Càng nặng tội.
SỐNG CHO PHẢI.
Cùng loài người, Phải thương nhau, Chung bầu trời, Chung địa cầu.
Đức hạnh cao, Danh dự cao, Được người trọng, Chẳng do tướng.
Tài năng lớn, Danh tiếng lớn, Được người phục, Chẳng do khoe.
Ta có tài, Đừng ích kỷ, Người có tài, Đừng ganh tị.
Đừng nịnh giàu, Đừng khinh nghèo, Đừng nới cũ, Đừng ham mới.
Người đang bận, Chớ phiền hà, Người đang buồn, Đừng quấy nhiễu.
Khuyết điểm người, Chớ vạch vòi, Chuyện riêng tư, Không được nói.
Khen điều thiện, Là việc tốt, Người biết được, Cố gắng thêm.
Rao điều ác, Là việc xấu, Tổn hại nhiều, Tai hoạ đến.
Cùng khuyên thiện, Đạo đức tiến, Lỗi không ngăn, Đạo đức kém.
Nhận và cho, Phân biệt rõ, Cho đi nhiều, Nhận lấy ít.
Làm cho người, Tự hỏi trước, Mình không muốn, Thì thôi ngay.
Ơn phải trả, Oán nên quên, Oán cho qua, Ơn nhớ mãi.
Với người làm, Phải đoan nghiêm, Tuy đoan nghiêm, Lòng nhân từ.
Cậy quyền thế, Người không phục, Dùng đạo lý, Người tâm phục.
KẾT BẠN TỐT.
Cùng là người, Tính khác nhau, Dung tục nhiều, Hiền đức hiếm.
Người hiền đức, Mọi người kính, Nói chân thật, Không xu nịnh.
Gần người hiền, Lợi vô cùng, Đức tốt tăng, Lỗi giảm dần.
Không gần hiền, Hại vô cùng, Tiểu nhân đến, Trăm việc bại.
CHĂM HỌC HÀNH.
Không chịu làm, Chỉ biết học, Thành sáo rỗng, Chẳng ra người.
Chỉ biết làm, Không chịu học, Thành bảo thủ, Sai chẳng biết.
Khi đọc sách, Phải tập trung, Tâm mắt miệng, Khởi lòng tin.
Đọc sách nào, Đọc cho xong, Chớ để lòng, Tìm sách khác.
Giành thì giờ, Mau học tập, Trình độ có, Khó cũng thông .
Khi chưa hiểu, Liền ghi lại, Gặp người hỏi, Tìm đúng nghĩa.
Phòng yên tĩnh, Nhà sạch sẽ, Bàn ghế gọn, Bút mực ngay .
Mài mực nghiêng, Tâm bất chính, Viết lệch lạc, Tâm chẳng yên.
Xếp sách vở, Nơi quy định, Đọc xem xong, Để chỗ cũ.
Có việc gấp, Cất cẩn thận, Sách hư rách, Sửa lại ngay
Sách không quý, Chẳng nên xem, Hại thông minh, Hư tâm chí.
Chí vững vàng, Đừng lùi bước, Thánh và Hiền, Dần đạt được.
